Krajowe Stowarzyszenie Ruch Spółdzielców

FORUM SPÓŁDZIELCZE 2017

 

Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju Polskiej Spółdzielczości

 

zorganizowane przez

Krajowe Stowarzyszenie Ruch Spółdzielców,

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, II Katedrę Prawa Cywilnego Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji

 

które odbyło się 7 czerwca 2017 r. o godzinie 10:00 w auli CTW 113 Centrum Transferu Wiedzy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II przy ul. Radziszewskiego 7.

 

 

Patronat Honorowy nad Wydarzeniem objęli:

• Minister Rozwoju
• Minister Infrastruktury i Budownictwa
• Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
• ks. Abp Stanisław Budzik
• Wojewoda Lubelski dr hab. Przemysław Czarnek
• Marszałek Województwa Lubelskiego Sławomir Sosnowski
• Prezydent Miasta Lublin Krzysztof Żuk

 Patronat Medialny nad Wydarzeniem objęli:

• Polskie Radio Lublin
• Radio Centrum
• TVP3 Lublin - Telewizja Polska S.A.
• Panorama Lubelska

Partnerami Wydarzenia byli:

• Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie
• Miasto Lublin
• Spółdzielnia Pszczelarska APIS w Lublinie
• Coffice
• Hotel Alter
• SPOŁEM Lubelska Spółdzielnia Spożywców
• Spółdzielnia Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Lublinie
• Bank Spółdzielczy w Inowrocławiu
• Małopolski Rynek Hurtowy
• Bank Pekao
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Bychawie
• Pogotowie Cateringowe

W Forum Spółdzielczym 2017 uczestniczyło około 200 osób, w tym przedstawiciele samorządu gospodarczego, zawodowego, organizacji biznesowych, organizacji pozarządowych, spółdzielcy oraz media.

Forum poprowadziła dr Maria Zuba-Ciszewska z Instytutu Ekonomii i Zarządzania Wydziału Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Zaproszeni Goście przywitani zostali przez Prezesa Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców dr Ryszarda Nowaka, który zaprezentował kluczowe zadania realizowane przez Stowarzyszenie.
W imieniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II głos zabrał Dziekan Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL prof. nadzw. dr hab. Krzysztof Wiak.

Uroczystego otwarcia Forum dokonał Wojewoda Lubelski dr hab. Przemysław Czarnek.

 

PROGRAM FORUM:

 

10.00 – 10.10 – Rozpoczęcie Forum

• Dr Ryszard Nowak, Prezes Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców

• Prof. nadzw. dr hab. Krzysztof Wiak, Dziekan Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL

 

10.10 – 10.40 – Wystąpienia zaproszonych Gości

• Tomasz Żuchowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa

• Dr hab. Przemysław Czarnek, Wojewoda Lubelski

• Artur Szymczyk, Wiceprezydent Miasta Lublin

• Dr Jerzy Jankowski, Przewodniczący Prezydium Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej

 

10.40 – 11.00 – Wykład inauguracyjny

• Prawo Spółdzielcze, stan aktualny i perspektywy

Prof. nadzw. dr hab. Piotr Zakrzewski, kierownik II Katedry Prawa Cywilnego Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

 

11.00 – 12.00 – SESJA I

Moderator: Prof. nadzw. dr hab. Andrzej Herbet, KUL

 

• Konstytucyjne uwarunkowania rozwoju spółdzielni

Prof. nadzw. dr hab. Andrzej Herbet, kierownik Katedry Prawa Handlowego, Wydział Prawa Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

• Prawno-Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju Spółdzielni rolniczych w Polsce oraz wybranych krajów w starej Unii Europejskiej

Dr hab. Aneta Suchoń, Katedra Prawa Rolnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

• Zasady przysługiwania praw i obowiązków spółdzielni podmiotom prawa będącym w formie docelowej jej transformacji

Prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Kozieł, Instytut Prawa Cywilnego, Katedra Prawa Gospodarczego i Handlowego UMCS

• Zakres postępowania lustracyjnego w Spółdzielni

Dr Marta Stepnowska, I Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

 

12.00 – 12.15 – Przerwa kawowa

12.15 – 13.30 – SESJA II

Moderator: Prof. nadzw. dr hab. Michał Pietrzak, SGGW

 

• Rola Spółdzielczości w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski

Dr Maria Zuba-Ciszewska, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• Efektywność działalności Spółdzielni w wybranych dziedzinach gospodarki

Dr Anna Kobiałka, Katedra Ekonomii i Agrobiznesu, Wydział Bioinżynierii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

• Banki spółdzielcze jeszcze spółdzielcze banki czy już korporacyjne?

Dr Ryszard Białek, Katedra Ekonomi Wydział Administracji i Ekonomiii, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie

• Współczesne oblicze bankowości spółdzielczej w Polsce. Misyjność w dobie konkurencji

Michał Krakowiak, Wiceprezes Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych

• Spółdzielnie rolników jako fenomen ekonomiczny

Prof. nadzw. dr hab. Michał Pietrzak, Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw, Wydział Nauk Ekonomicznych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

 

13.30 – 14.20 – Panel Przedstawicieli Spółdzielczych Związków Rewizyjnych i Spółdzielni

Moderator: Dr Jacek Sobczak, UMCS

Wyzwania gospodarcze i organizacyjne stojące przed Związkami Rewizyjnymi i Spółdzielniami

• Anna Bulka, Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej

• Zofia Popławska, Prezes Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Bychawie

• Zbigniew Bryczek, Prezes Zarządu GS”SCH” w Zakrzówku, Członek Zarządu Handlowo-Usługowej Spółdzielni Osób Prawnych „SCH” w Warszawie

 

14.20 – 14.30 – Podsumowanie Forum Spółdzielczego 2017

• Dr Ryszard Nowak, Prezes Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców

 

Sprawozdanie z Forum Spółdzielczego 2017 – ogólnopolskiej konferencji naukowej pt.” Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju polskiej spółdzielczości”, która odbyła się w nowoczesnym kompleksie akademickim Centrum Transferu Wiedzy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, zorganizowanej przez Krajowe Stowarzyszenie Ruch Spółdzielców reprezentowane przez jego prezesa pana dr Ryszarda Nowaka oraz przez II Katedrę Prawa Cywilnego KUL reprezentowaną przez dr hab. Piotra Zakrzewskiego, prof. KUL.

W założeniu miała się ona stać forum pogłębionej debaty między naukowcami – prawnikami i ekonomistami z wielu ośrodków naukowych w Polsce, a środowiskiem spółdzielców reprezentowanym przez przybyłych na konferencję przedstawicieli Krajowej Rady Spółdzielczej, Związków Rewizyjnych, spółdzielni, przedstawicieli samorządów, a także środowisk zawodowych i gospodarczych współpracujących ze spółdzielczością.

Konferencja składała się z trzech części, z których pierwsza poświęcona była zagadnieniem prawnym, druga ekonomicznym, a w trzeciej odbył się panel dyskusyjny z udziałem przedstawicieli spółdzielczości.

Wykład inauguracyjny, pt. „Prawo spółdzielcze. Stan aktualny i perspektywy” wygłosił dr hab. Piotr Zakrzewski, prof. KUL z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Wskazał w nim, po pierwsze na wady obecnych uregulowań prawnych, po drugie potencjalne wady przyszłego prawa spółdzielczego, wśród których wymienił m.in. niebezpieczeństwo powierzchownej zmiany obowiązującej ustawy spółdzielczej, która w istocie utrwali obecne, niewystarczające, często anachroniczne rozwiązania prawne, wybór złego, prawnego modelu spółdzielni, po trzecie przedstawił fundamentalne założenia przyszłego prawa spółdzielczego, takie jak wolność statutowa, zdefiniowanie celu spółdzielni w sposób pozwalający odróżnić spółdzielnię od spółek handlowych i jednocześnie na tyle szeroki, że obejmie on wszystkie typu spółdzielni, odejście od dyskryminujących spółdzielnie rozwiązań podatkowych, wzmocnienie instrumentów prawnych służących do budowy kapitałów spółdzielczych, wprowadzenie rozwiązań prawnych wskazujących na różnicę miedzy zyskiem spółdzielni, a nadpłatą pochodzącą od członków uiszczaną za usługi spółdzielni na ich rzecz, reformę instytucji lustracji spółdzielni, czy wreszcie wprowadzenie do polskiego porządku prawnego, tzw. spółdzielni bez osobowości prawnej, która byłaby zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych.

Prodziekan WPPKiA KUL, dr hab. Andrzej Herbet, prof. KUL wygłosił wykład, pt. „Konstytucyjne uwarunkowania rozwoju polskiej spółdzielczości”. Opierając się na orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego omówił usytuowanie prawne spółdzielni w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Wskazał m.in., że swoboda tworzenia spółdzielnia znajduje swoje oparcie w konstytucyjnej wolności zrzeszania się. Następnie przedstawił bliżej zagadnienia przystępowania i ustępowania ze spółdzielni zaznaczając m.in., że podziela pogląd Trybunału Konstytucyjnego, że zbyt wygórowane wpisowe może stanowić naruszenie wolności zrzeszania się, ale jednocześnie spółdzielnia zachowuje prawo decydowania o przyjęciu kandydata do spółdzielni, co oznacza sceptycyzm wobec nabywania członkostwa z mocy prawa, np. przez nabywców odrębnej własności lokalu położonej w nieruchomości spółdzielni. Na koniec wyraził pogląd, że incydentalne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie mogą uzdrowić polskiego prawa spółdzielczego i konieczna jest nowa ustawa prawa spółdzielczego.

Dr hab. Aneta Suchoń z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu zaprezentowała wykład, pt. „Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju spółdzielni rolniczych w Polsce oraz wybranych krajach starej Unii Europejskiej.” Na wstępie podkreśliła duże znaczenie gospodarcze spółdzielni rolniczych w krajach starej Unii Europejskiej. Z licznych przywołanych przykładów można przywołać, np. fińskie spółdzielnie rolnicze odpowiadające za przerób ponad dziewięćdziesięciu procent produkowanego przez rolników mleka. Następnie zwróciła uwagę na obce, korzystne i wyczerpujące regulacje prawne sprzyjające rozwojowi spółdzielczości. Szczególną uwagę zwróciła na rozwiązania francuskie, które powinny stanowić inspiracje dla polskiego ustawodawcy. Autorka zwróciła także uwagę na grupy producenckie, rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz na ważny projekt ustawy o spółdzielniach rolników.

Dr hab. Grzegorz Kozieł z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przedstawił wykład, pt. „Zasady przysługiwania praw i obowiązków spółdzielni podmiotom będącym w formie docelowej jej transformacji.” Tematyka wystąpienia koncentrowała się na przekształceniach spółdzielni – połączeniach, podziałach i zmianie formy prawnej oraz ich skutkach, w szczególności na kwestiach zasad sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków przekształcanej spółdzielni, czy zasady kontynuacji.

Dr Marta Stepnowska z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zaprezentowała wykład, pt. „Zakres postępowania lustracyjnego.” Zwróciła w nim uwagę, że istotą lustracji jest kontrola rozumiana jako weryfikacja poprawności działań spółdzielni, a nie nadzór, czyli wyciąganie konsekwencji w razie stwierdzenia błędów. W kolejnej części przedstawiła założenia projektowanych przepisów dotyczących lustracji, w tym m.in. szczególnego przepisu, który wyklucza dokonywanie lustracji spółdzielni mieszkaniowej przez lustratora będącego jednocześnie prezesem innej spółdzielni mieszkaniowej. Podzieliła potrzebę wykluczenia nepotyzmu w procesie lustracji, ale poddała jednocześnie proponowany przepis krytyce zarzucając, że dotyczy on tylko spółdzielni jednego typu, a także iż nie zawsze między lustratorem będącym jednocześnie prezesem spółdzielni mieszkaniowej, a lustrowaną spółdzielni zachodzą związki wykluczające obiektywne przeprowadzenie lustracji.

Drugą sesję rozpoczęła dr Maria Zuba-Ciszewska z Instytutu Ekonomii i Zarządzania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, której wykład „Rola spółdzielczości w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski” opierał się o mierniki ekonomiczne. Z zaprezentowanych przez prelegentkę danych wynika, że w wymiarze bezwzględnym mierzonym m.in. produkcją globalną, wartością dodaną brutto czy produkcją sprzedaną przemysłu, spółdzielczość poprawiła swoje wyniki w ostatnich dwudziestu latach. Ale w odniesieniu do gospodarki krajowej, która rozwijała się w większym stopniu, rola ta znacząco spadła. Negatywnym zjawiskiem w spółdzielniach był systematyczny spadek nakładów poniesionych na zakup, wytworzenie, ulepszenie środków trwałych, podczas gdy cała gospodarka odnotowywała ich wzrost. Maleje rola spółdzielni jako ważnego pracodawcy w polskiej gospodarce ale przeciętne miesięczne wynagrodzenie zbliża się do średniej krajowej. Branżami o największej liczbie spółdzielni wciąż pozostają obsługa nieruchomości, handel i naprawa pojazdów, rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Prelegenta zwróciła uwagę na ciekawe zjawisko tj. wzrost liczby spółdzielni w sektorze usług. Podkreśliła wciąż istotną, choć niekiedy malejącą rolę spółdzielni w rolnictwie, sektorze finansowym czy
w sektorze mieszkaniowym.

Kolejny wykład „Efektywność działalności Spółdzielni w wybranych dziedzinach gospodarki” zaprezentowała dr Anna Kobiałka z Wydziału Bioinżynierii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Prelegentka podkreśliła, że efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa powinna być badana poprzez ocenę efektywności finansowej. Podstawowymi wyznacznikami w tym zakresie są sytuacja majątkowa i finansowa. Niestety udział polskiego kapitału w sektorze spożywczym jest niski i jedynie w przypadku kilku kategorii produktowych udział rodzimych producentów ma większościowy udział. Spółdzielnie funkcjonujące w przemyśle przetwórczym bądź handlu są przedsiębiorstwami działającymi efektywnie i osiągają dodatnie wyniki działalności. W mleczarstwie wyraźnie swobodnie konkurują z przedsiębiorstwami zagranicznymi lub prowadzonymi w formie spółek, osiągając wysokie miejsca w rankingach. Spółdzielnie społem są postrzegane jako godna zaufania polska marka, działają w sposób racjonalny i efektywny.

Następnie dr Ryszard Białek z Wydziału Administracji i Zarządzania z Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie przedstawił wykład pt. „Banki spółdzielcze jeszcze spółdzielcze banki czy już korporacyjne?” Zwrócił uwagę na dualizm funkcjonowania banków spółdzielczych oraz zasady, uwarunkowania oraz zagrożenia funkcjonowania i rozwoju banków spółdzielczych. Podkreślił korzyści członków z przynależności do spółdzielni bankowej oraz funkcjonowania sektora bankowości spółdzielczej. Jako tendencje w tym sektorze wymienił konsolidację, spadającą liczbę członków, podporządkowanie działań instrumentom bankowym, szybki rozwój akcji kapitałowej, postępującą kontrolę organów nadzoru finansowego.

O bankowości spółdzielczej traktował także kolejny wykład pt. „Współczesne oblicze bankowości spółdzielczej w Polsce. Misyjność w dobie konkurencji” wygłoszony przez Michała Krakowiaka, Wiceprezesa Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych. Przedstawił on strukturę bankowości spółdzielczej oraz jej potencjał ekonomiczny, mierzony m.in. liczbą placówek czy ilością zatrudnionych pracowników a także posiadanymi aktywami. Wymienił cechy wyróżniające banki jako spółdzielnie oraz cechy współczesnej bankowości spółdzielczej jak np. autonomię prawną banków a uczestnictwo banków w grupowych strukturach, solidarnościowy system bezpieczeństwa, poszukiwanie nowego wspólnego modelu biznesowego na bazie integracji w zrzeszeniu, próbę łączenia bliskości fizycznej z cyfrową. Wskazał na elementy nowoczesności sektora, w tym technologiczne i organizacyjne a także zagrożenia dla rozwoju bankowości spółdzielczej.

Zamykającym drugą sesję był wykład pt. „Spółdzielnie rolników jako fenomen ekonomiczny” prof. nadzw. dr hab. Michała Pietrzaka z Wydziału Nauk Ekonomicznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Rozpoczął on wystąpienie od przedstawienia istotnej roli spółdzielni w rolnictwie na świecie, w Europie i w Polsce. Sektor rynku rolnego i zaopatrzenia zajmuje istotną rolę w spółdzielczości świata bo co druga spółdzielnia jest rolnicza, pracuje na tym rynku co dziesiąty zatrudniony w sektorze spółdzielczym. Spółdzielnie rolnicze generują 11% przychodów sektora spółdzielczego a w Europie udział też jest jeszcze większy i wynosi 39%. Prelegent zwrócił uwagę na uwarunkowania funkcjonowania spółdzielni wynikające z popytu i podaży na rynku rolnym tj. strukturę, zachowania i wyniki oraz politykę rządu. Następnie omówił specyficzne cele spółdzielni w ramach neoklasycznych założeń teorii ekonomii oraz nowej ekonomii instytucjonalnej.

Uczestnikami panelu przedstawicieli Związków Rewizyjnych i spółdzielni prowadzonego przez dr Jacka Sobczaka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie byli Pani Zofia Popławska - Prezes Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Bychawie, Pani Anna Bulka – Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej oraz Pan Zbigniew Bryczek- Prezes Zarządu GS „SCH” w Zakrzówku oraz Członek Zarządu Handlowo-Usługowej Spółdzielni Osób Prawnych „Samopomoc Chłopska” w Warszawie. W trakcie dyskusji wyrażono pogląd, że utrzymujący się od ponad ćwierćwiecza brak dobrego prawa spółdzielczego był jedną z przyczyn negatywnych zjawisk w spółdzielczości, w szczególności zmniejszającego się udziału spółdzielni w gospodarce. Zwrócono uwagę na pozytywne zjawiska, takie jak spółdzielczość uczniowska, która choć jest mikro-działalnością spółdzielczą przeżywa swój renesans w ostatnich latach działając głównie w szkołach. Kolejna rozmówczyni podjęła temat funkcjonowania spółdzielni mleczarskich na rynku lokalnym. Spółdzielnie mleczarskie są często dumą lokalnych środowisk słynących z produktów mleczarskich dobrej jakości. Jednocześnie jednak muszą one sprostać trudnej walce konkurencyjnej.

Podsumowując należy stwierdzić, że w zgodnej ocenie zaproszonych gości, prelegentów i panelistów spółdzielnia jest ważnym uczestnikiem życia gospodarczego o dużym, ciągle niewystarczająco wykorzystanym potencjale. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest m.in. niezadowalający stan legislacyjny, który wymaga pilnej naprawy. Organizatorzy konferencji są przekonani o potrzebie organizacji cyklicznych konferencji w kolejnych latach.

 

Sprawozdanie opracowali: dr hab. Piotr Zakrzewski, prof. KUL oraz dr Maria Zuba-Ciszewska.

 

Z wypowiedzi panelistów,dyskusji oraz powyższego sprawozdania Zarząd wyciągnął następujące wnioski:

1. Przywrócenie miejsca i roli spółdzielczości w społecznej gospodarce rynkowej.

2. Konieczność zmiany obowiązującej ustawy spółdzielczej uwzględniającej wszystkie typy spółdzielni.

3. Ukierunkowanie funkcjonowania prawno-ekonomicznego spółdzielni, które zwiększyłoby nakłady na zakup, wytworzenie i ulepszenie środków trwałych.

4. Doprowadzenie przez ustawodawcę do zakończenia dyskryminacji spółdzielni w sprawach podatkowych.

Zarząd Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców dziękuje tym, którzy objęli Patronatem Honorowym, Medialnym, partnerom "Forum Spółdzielczego 2017" oraz wszystkim którzy wzięli udział w Forum i przyczynili się do jego organizacji.

Z uwagi na cykliczność wydarzenia, jakim jest Forum Spółdzielcze, Zarząd Krajowego Stowarzyszenia Ruch Spółdzielców liczy na tak duże zainteresowanie w 2018 roku.